Menu
Το άρθρο Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών είναι το πρώτο από τα δύο αφιερώματα στην παραγωγή από τους φίλους και τις φίλες αυτών των φυτικών ειδών μέσω -τι άλλο;- σπόρων.
Σε αυτό το πρώτο μέρος βαρύτητα δίνεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και στην προετοιμασία των σπόρων για φύτευση, ενώ στο δεύτερο μέρος θα παρουσιασθούν τα μέσα, οι μέθοδοι και οι τεχνικές σποράς των.
Η σεξουαλική αναπαραγωγή των Φοινικοειδών είναι περίπου μονόδρομος, αφού η συντριπτική πλειοψηφία τους πολλαπλασιάζεται -ακόμα και επαγγελματικά- μόνο με τους σπόρους.
Πρόκειται για μία ως επί το πλείστον βραδεία διαδικασία η οποία απαιτεί από τους σπορείς βασικές γνώσεις και ασφαλώς υπομονή. Πλην όμως το αποτέλεσμα μάλλον θα τους ικανοποιήσει, διότι θα έχουν την χαρά να επαίρονται και να καμαρώνουνε δικαίως, για την καλλιέργεια από την αρχή μέχρι το τέλος των δικής τους παραγωγής Φοινικοειδών.
Και είτε πρόκειται για δέντρα είτε για θάμνους, το αρχιτεκτονικού ύφους και τροπικής χροιάς παράστημά τους, θα κοσμεί για πολλά χρόνια τους κήπους και τις αυλές των, όπως και πλείστους εσωτερικούς χώρους.
Οι καρποί των Φοινικοειδών, εκτός του γεγονότος πως ευάριθμοι εξ αυτών είναι εδώδιμοι, έχουν διάφορα χρώματα που πολλές φορές συμβάλλουν στην διακοσμητική αξία αυτών των φυτών – όπως συμβαίνει με τον Φοίνικα της Μανίλας (Adonidia merrillii).
Κάθε Φοινικοειδές παράγει καρπούς, οι οποίοι διαφέρουν ως προς το μέγεθος, σχήμα ή χρώμα, αλλά έχουν την ίδια δομή. Έτσι, μορφολογικά, τον καρπό των Φοινικοειδών, το περικάρπιο, συγκροτούν από έξω προς τα μέσα τρεις διακριτές στρώσεις:
Ο σπόρος περιέχεται στο ενδοκάρπιο και αποτελείται από:
Το έμβρυο βρίσκεται εντός του ενδοσπερμίου, ενώ ανάλογα με την δράση του τελευταίου, ο σπόρος μπορεί εξωτερικά να είναι ομοιογενής (homogeneous seeds) ή να εμφανίζει αναδιπλώσεις και εξάρσεις στο περίβλημα (ruminate seeds).
Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών
Για τους φίλους και τις φίλες των Φοινικοειδών, πηγή προμήθειας των σπόρων είναι είτε η αγορά τους από καταξιωμένους σποροπαραγωγικούς οίκους ή αξιόπιστους εισαγωγείς, είτε η συλλογή τους απευθείας από τα ίδια τα δέντρα.
Και στις δύο περιπτώσεις, για να είναι επιτυχημένη η σπορά των Φοινικοειδών, οι σπόροι θα πρέπει να είναι κατάλληλοι για μια τέτοια εργασία. Μεταξύ άλλων, ως κατάλληλοι χαρακτηρίζονται οι σπόροι που είναι:
Οι σπόροι των Φοινίκων και των Φοινικοειδών θα πρέπει να είναι απαλλαγμένοι από παράσιτα και παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως και να μην εμφανίζουν μολύνσεις, αλλοιώσεις, σαπίσματα ή μεταχρωματισμούς.
Θεωρείται δεδομένο πως οι σπόροι όσο πιο σύντομα από την συγκομιδή φυτευτούν, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι πιθανότητες επιτυχούς βλάστησης.
Η συλλογή των σπόρων θα πρέπει να πραγματοποιείται μόλις οι καρποί πέσουν από τα δέντρα ή όταν θα είναι πλήρως ώριμοι.
Η ωριμότητα των καρπών, η οποία καταδεικνύει και την ωριμότητα των σπόρων, εμπειρικά διαπιστώνεται με την απόκτηση του κανονικού χρώματός των, όπως αυτό αντιστοιχεί σε κάθε είδος.
Και μπορεί το κανονικό χρώμα των καρπών να είναι μαύρο, καφέ, πορτοκαλί, κίτρινο, κόκκινο ή και λευκό, αλλά ουδέποτε είναι αμιγώς πράσινο. Το πράσινο χρώμα αποτελεί ένδειξη πως οι καρποί δεν έχουν περάσει από το στάδιο της ωρίμανσης – και συνεπώς είναι ακατάλληλοι για συγκομιδή.
Παρ’ όλα αυτά, εάν είναι επιτακτική ανάγκη να συλλεχθούν ακόμα και σχετικά ανώριμοι καρποί, υπάρχει πάντα η δυνατότητα της τεχνητής ωρίμανσης. Με την τοποθέτηση των άγουρων καρπών σε μια κλειστή σακούλα, και την έκθεση αυτής σε σχετικά ζεστό περιβάλλον για μια περίπου εβδομάδα, κάτι τέτοιο γίνεται κατορθωτό.
Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών
Η ζωτικότητα των σπόρων των Φοινίκων και των Φοινικοειδών διαρκεί από μερικές εβδομάδες έως και περισσότερο του ενός έτους – κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες αποθήκευσης.
Εμπειρικά η ζωτικότητα των σπόρων μπορεί να ελεγχθεί με διάφορους τρόπους, μερικοί εκ των οποίων αναφέρονται αμέσως πιο κάτω.
Οι καθαρισμένοι σπόροι των Φοινικοειδών εμβαπτίζονται σε νερό θερμοκρασίας 32 έως 34 °C, για 24 συνήθως ώρες. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, όσοι εξ αυτών βυθιστούν θεωρούνται βιώσιμοι, σε αντίθεση με εκείνους που θα επιπλεύσουν.
Ωστόσο αυτή η μέθοδος δεν είναι πάντα αξιόπιστη, διότι υπάρχουν σπόροι Φοινικοειδών (πχ. Metroxylon vitiense) που αν και επιπλέουν, διατηρούν στο ακέραιο την ζωτικότητά τους.
Το ίδιο συμβαίνει και με σπόρους ειδών οι οποίοι ως επί το πλείστον βυθίζονται, αλλά για πολλούς από τους επιπλέοντες έχει αποδειχθεί πως μπορούν κάλλιστα, εφόσον σπαρθούν, να φυτρώσουν.
Η ζωτικότητα του σπόρου αποδεικνύεται, εάν πιεζόμενος ανάμεσα στον δείκτη και τον αντίχειρα, εξακολουθεί να διατηρεί το σχήμα και την υφή του.
Διαφορετικά, εάν μετασχηματιστεί, παραμορφωθεί, ή λιώσει σημαίνει πως είναι ακατάλληλος για σπορά – άγουρος, παλιός ή νεκρός.
Η κατά μήκος στην μέση κοπή του σπόρου προσφέρει την δυνατότητα άμεσου οπτικού ελέγχου του εσωτερικού του, ως προς την ζωτικότητα.
Τυχόν παρατηρούμενοι μεταχρωματισμοί, αλλοιώσεις, και σήψεις, οδηγούν στην απόρριψή του.
Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών
Η βλάστηση των σπόρων των Φοινικόδεντρων είναι συχνά μια αργή διαδικασία, που συνοδεύεται από το ανομοιόμορφο φύτρωμά των.
Σε σχέση με την βραδύτητα, έχει υπολογιστεί πως για την μεγάλη πλειοψηφία των Φοινικοειδών (>25%), η βλάστηση των σπόρων παρατηρείται 100 ή/και περισσότερες ημέρες μετά από την σπορά.
Ως προς την φυτρωτική ικανότητα, το μέσο ποσοστό βλάστησης των σπόρων, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν ξεπερνά το 20%.
Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών
Προ της σποράς είναι αναγκαίες ορισμένες μεταχειρίσεις των σπόρων, ώστε αυτοί που επιλέχθηκαν, να καταστούν ικανοί να φυτρώσουν στο μικρότερο χρονικά αναγκαίο διάστημα παραμένοντας υγιείς.
Για αυτόν τον λόγο οι σπόροι, μεταξύ άλλων, καθαρίζονται από τα υπολείμματα του καρπού, και δέχονται την εφαρμογή προληπτικά διαφόρων φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων.
Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών
Προ της σποράς, το τμήμα του καρπού που περιβάλλει τον σπόρο αφαιρείται. Μια τέτοια εργασία είναι αναγκαία, διότι ο καθαρισμός προάγει την υγιεινή του σπόρου και διευκολύνει το φύτρωμά του – αφού, μεταξύ άλλων, κατ’ αυτόν τον τρόπο απομακρύνονται και διάφορες ουσίες που λειτουργούν ως αναστολείς της βλάστησης.
Για τον καθαρισμό των σπόρων των Φοινικοειδών υπάρχουν διάφορες τεχνικές. Αμέσως πιο κάτω γίνεται αναφορά σε ορισμένες από αυτές, που ως επί το πλείστον είναι λιγότερο επίπονες και περισσότερο φιλικές προς τον/την ερασιτέχνη καλλιεργητή/τρια.
Ωστόσο σε αυτό το σημείο, αξίζει να επισημανθεί πως το μεσοκάρπιο ορισμένων ειδών (πχ.Ptychosperma macarthurii) περιέχει κρυστάλλους οξαλικού ασβεστίου, η επαφή των οποίων με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις και ερεθισμό. Για αυτόν τον λόγο προτείνεται η χρήση γαντιών από τους φίλους και τις φίλες των φυτών, όταν πρόκειται να ακολουθήσει ο καθαρισμός τέτοιου τύπου σπόρων.
Η εμβάπτιση των σπόρων σε νερό αποτελεί ίσως την πιο διαδεδομένη τεχνική καθαρισμού των από τα περιβάλλοντα τμήματα του καρπού.
Η τεχνική συνίσταται στην τοποθέτηση των σπόρων των Φοινικοειδών σε δοχείο με νερό θερμοκρασίας 32 έως 34 °C, και για χρονικό διάστημα από 24 έως 48 με 72 ώρες. Για την υγιεινή των σπόρων, το νερό πρέπει να ανανεώνεται σε καθημερινή βάση.
Με το μούλιασμα επέρχεται το μαλάκωμα των σαρκωδών ή ινωδών τμημάτων του καρπού, διεργασία που έχει ως αποτέλεσμα την ευκολότερη αφαίρεσή τους.
Επίσης, η ενυδάτωση των σπόρων οδηγεί στην αναζωογόνηση των παλαιότερων εξ αυτών, διευκολύνοντας το φύτρωμά τους.
Οποιοδήποτε αιχμηρό εργαλείο ή μαχαίρι είναι κατάλληλο για την απαλλαγή των σπόρων από τα περιβάλλοντα τμήματα του καρπού.
Κατά την εφαρμογή αυτής της τεχνικής, που βέβαια δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πλέον γρήγορη, χρειάζεται να δειχθεί ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια, ώστε και ο καθαρισμός του σπόρου να είναι πλήρης, αλλά και τα χέρια ασφαλή.
Αυτή η τεχνική συνίσταται στην τοποθέτηση ποσότητας σπόρων σε κλειστό δοχείο με νερό και αιχμηρές πέτρες, και την ανακίνησή του.
Κατά διαστήματα ανοίγεται το δοχείο, αδειάζεται το νερό μαζί με τα αφαιρεθέντα τμήματα του καρπού, και η διαδικασία λαμβάνει τέλος όταν οι σπόροι έχουν πλήρως καθαριστεί.
Η τεχνική της ανακίνησης δεν είναι κατάλληλη για όλους τους σπόρους των Φοινικοειδών, καθώς ορισμένοι εξ αυτών είναι ιδιαιτέρως ευπαθείς σε τέτοιου τύπου μεταχείριση.
Για τους σπόρους των Φοινικοειδών με πολύ σκληρό σπερματικό περίβλημα, και για την υποβοήθηση του φυτρώματός των, συνιστάται η ρήξη της συνέχειας αυτού ή η μείωση του πάχους του.
Το μηχανικό σκαριφάρισμα είναι ένας από τους τρόπους για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο και πραγματοποιείται με:
Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών
Ακόμα και ο πιο διεξοδικός καθαρισμός των σπόρων δεν εξασφαλίζει ενδεχόμενες προσβολές από φυτοπαράσιτα.
Πολύ περισσότερο που ορισμένα εξ αυτών, όπως κάποια έντομα, μπορεί να έχουν ήδη προσβάλλει τους σπόρους των Φοινικοειδών, χωρίς να εκδηλωθούν τα συμπτώματα της δράσης των μέχρι και την φύτευση.
Αλλά και ορισμένοι μύκητες, κάτω από τις ίδιες συνθήκες που εξασφαλίζουν το φύτρωμα των σπόρων, ενδέχεται να τους μολύνουν, με αποτέλεσμα την μερική ή και ολική ζημία και καταστροφή της σποράς.
Για αυτό λοιπόν, και για την αποφυγή όλων τα προαναφερθέντων ενδεχομένων, συστήνεται η προληπτική εφαρμογή των κατάλληλων εντομοκτόνων και μυκητοκτόνων σκευασμάτων, τα οποία θα προσφέρουν ικανοποιητική προστασία στους σπόρους, τουλάχιστον από τα αντίστοιχα φυτοπαράσιτα.
Κατά την χρήση των φυτοφαρμάκων ακολουθούνται κατά γράμμα οι οδηγίες που αναγράφονται στην συσκευασία.
Ενότητα
Τις Παραπομπές του μάλλον Τροπικού χαρακτήρα άρθρου που φέρει τον τίτλο Σπόροι & Σπορά Φοινίκων & Φοινικοειδών παρουσιάζει το μουσικό σύνολο UWaterloo Balinese Gamelan, με την παραδοσιακή σύνθεση από το Μπαλί της Ινδονησίας Hujan Mas.
Ἐν Χορδαῖς καὶ Όργάνῳ
Από το Humanities Theatre του Πανεπιστημίου του Βατερλό, και την άνοιξη του 2017, το μουσικό σύνολο UWaterloo Balinese Gamelan παρουσιάζει την παραδοσιακή Ινδονησιακή σύνθεση Hujan Mas.
Κοινοποίηση
Η χρήση του υλικού, όπου δεν αναφέρονται ή υπονοούνται δικαιώματα τρίτων (όπως π.χ. των φωτογραφιών ή των οπτικοακουστικών αρχείων – με την εξαίρεση βέβαια όσων ανήκουν στην «Καλλιέργεια»), είναι απολύτως ελεύθερη. Η διάδοση του, ενδεχομένως, χρήσιμη.
Συμβουλές αλλά και προτροπές, παρατηρήσεις αλλά και προτάσεις είναι, σε γενικές γραμμές, ευπρόσδεκτες. Το εάν θα γίνουν και αποδεκτές είναι, σε γενικές γραμμές, μιά άλλη ιστορία.
Η επιθυμία του περιηγητή του ιστοτόπου για ενίσχυση των άμισθων συντελεστών του είναι αναφαίρετο δικαίωμα του. Παρέχοντάς του το κουμπί της δωρεάς, τον βοηθούμε να το ασκήσει.